Xushnudbek.uz

ДАВЛАТ КРЕДИТИ – давлат томонидан мамлакат ижтимоий–иқтисодий ривожланишиннг энг муҳим соҳалари ҳамда бюджет дефицитини қоплаш учун зарур бўлган қўшимча молиявий ресурсларни йўналтириш мақсадида юридик ва жисмоний шахсларниннг бўш турган пул маблағларини қайтаришлик, муддатлилик, мақсадга мувофиқлик ва ихтиёрийлик тамойилларига асосан жалб этиш бўйича молия ҳуқуқи б-н тартибга солинадиган муносабатлар. Д.к. бўйича молиявий–ҳуқуқий муносабатларни амалга ошириш натижасида давлатнинг ички қарзи шакллантирилади. (муал. – Л.Хван) Батафсил »

ДАВЛАТ КОТИБИ – Европа ва Американинг қатор мамлакатларида юқори давлат лавозимининг номи. Мас., АҚШда Д.к. – АҚШ Давлат департаменти, яъни ташқи сиёсий маҳкама раҳбари; Буюк Британияда Д.к. деб айрим маҳкамалар – ички ишлар, мудофаа, Шотландия ишлари бўйича маҳкамалар бошлиғи номланади. Бельгияда Д.к. вазирларнинг ўринбосарлари ҳисобланади. Мексика ва Лотин Америкасининг айрим мамлакатларида вазирлар Д.к. деб аталади. (муал. – Ш.Абдуқодиров) Батафсил »

ДАВЛАТ КОРХОНАСИ – давлат бюджети маблағлари ҳисобидан ташкил қилинган, ўзига бириктириб қўйилган мол-мулкка нисбатан қонунда белгилаб қўйилган доирада, давлатнинг топшириқларига ҳамда мол-мулкнинг вазифасига мувофиқ ҳолда эгалик қилиш, ундан фойдаланиш ва уни тасарруф этиш ҳуқуқларини амалга оширувчи юридик шахс. Давлат ўзига тегишли мол-мулкни ва унга нисбатан мулкий ҳуқуқларни ўз органига ёки ўзи ташкил этган юридик шахсга топширар экан, уларни амалга оширишга нисбатан бир қатор талабларни белгилайди. Бундай талаблар жумласига: қонунда белгилаб қўйилган доирада ҳаракат қилиш; ўз фаолиятининг мақсадларига кўра мулкий ҳуқуқларни ... Батафсил »

ДАВЛАТ КЕНГАШИ – Чор Россиясида 1810-1906 й.да қонун чиқарувчи олий маслаҳат органи. 1906 й. Давлат думаси ташкил этилиши муносабати б-н Россия парламентининг юқори палатасига айлантирилган. Бу даврда Д.к. аъзоларининг ярми подшо томонидан тайинланар, ярми дворян, руҳоний ва йирик буржуа вакилларидан сайланар эди. 1917 й. Февраль буржуа инқилоби натижасида тутатилган. (муал. – И.Кудрявцев) Батафсил »

ДАВЛАТ ИШЛАРИНИ БОШҚАРИШДА ИШТИРОК ЭТИШ ҲУҚУҚИ – қатор конституциялар (мас., Испания, РФ, Монголия, Словакия, Ўзбекистон)да фуқароларнинг қоидага кўра давлат ҳокимияти ва маҳаллий ўзини–ўзи бошқариш органларига сайлаш ва сайланиш ҳуқуқи, референдумда қатнашиш ҳуқуқи, давлат хизматида тўсиқсиз ишлаш ҳуқуқи каби сиёсий ҳуқуқлар мажмуининг номи. ЎзР Конс.нинг 32-м.да фуқароларнинг давлат ишларини бошқариш ҳуқуқи мустаҳкамланган. (муал. – О.Муҳаммаджонов) Батафсил »

ДАВЛАТ ИЧКИ ҚАРЗЛАРИ – давлат томонидан ички маблағни жалб қилиш натижасида вужудга келган ЎзР мажбуриятларининг йиғиндиси. Д.и.қ. деганда, ўз (юридик ва жисмоний шахслар – резидентлар)даги активларни жалб этиш тушунилиб, улар бўйича ЎзРнинг қарздор сифатидаги мажбурияти юзага келади. ЎзР кафолатлари фақат юридик шахслар – резидентлар мажбуриятлари бўйича ЎзР Вазирлар Маҳкамасига ёки у ваколат берган давлат органи томонидан тақдим этилади. Амалдаги қонунчиликка мувофиқ д.и.қ. бўйича қарз мажбуриятлари сифатида фойдаланиши мумкин бўлган давлат қимматли қоғозларига республика ички заёмлари, облигациялари ва ЎзР хазина мажбуриятлари ... Батафсил »

ДАВЛАТ ИММУНИТЕТИ – халқаро ҳуқуқнинг асосий тамойилларидан бири. Давлат ва унинг органларини чет эл давлатининг юрисдикциясига бўйсунмаслигини англатади. Давлат иммунитети халқаро ҳуқуқдаги “par in parem non habet imperium” (тенг тенглар устидан ҳукмронлик қилмайди) тамойилининг амалий ифодаси ҳисобланади. Давлат иммунитетини иккита: мутлақ ва чекланган турлари мавжуд. ЎзРда давлат иммунитетининг мутлақ тури қўлланилади. Чет эл давлатини юрисдикциясидан бўлган мутлақ иммунитет мазмунини қуйидагилар ташкил этади: 1) суд иммунитети – чет эл давлати судларида суверенитет эгаси ҳисобланувчи давлатнинг розилигисиз унга нисбатан берилган даъволар қабул ... Батафсил »

ДАВЛАТ ИЖТИМОИЙ СУҒУРТАСИ – ёлланиб ишловчи ходимлар саломатлиги ва ҳаётини меҳнат муносабатлари чоғида суғурталаш шаклларидан бири. Бундай суғурта иш берувчи ҳисобидан ва унинг томонидан амалга оширилади. Ана шу мақсадда барча шаклдаги мулкчиликка асосланувчи корхона ва ташкилотлар пенсия жамғармасига ойлик бадал тўлаб турадилар. Ходимнинг меҳнат стажи унинг учун д.и.с. Пенсия жамғармасига бадаллар тўланганлигини кўрсатади (қ. умумий ва махсус меҳнат стажи). (муал. – М.Усмонова) Батафсил »

ДАВЛАТ ЗАЁМИ ШАРТНОМАСИ – давлат заёми шартномаси бўйича давлат қарз олувчи, фуқаро ёки юридик шахс эса қарз берувчи бўлади. Давлат заёмлари ихтиёрийдир. Д.з.ш. қарз берувчининг қарз олувчидан унга қарзга берилган пул маблағларини ёки заём шартларига боғлиқ ҳолда, бошқа мол-мулкни, белгиланган фоизларни ёки бошқа мулкий ҳуқуқларни заёмни муомалага чиқариш шартларида назарда тутилган муддатларда олиш ҳуқуқини тасдиқлайдиган давлат облигациялари ёки бошқа давлат қимматли қоғозларини қарз берувчининг сотиб олиши йўли б-н тузилади. Муомалага чиқарилган заёмнинг шартларини ўзгартиришга (заёмни конверсиялаш), вазият жиддий ўзгариши муносабати ... Батафсил »

ДАВЛАТ ЗАЁМИ – қ.: Заём Батафсил »