Xushnudbek.uz

  ДЕМПИНГ – товарларни ташқи бозорларда ишлаб чиқариш нархидан паст нархларда сотиш. Д.ни экспортчилар бозорида ҳукмрон мавқени эгаллаш учун ишга соладилар. Тариф ва савдо бўйича бош битимга кўра бир мамлакат маҳсулотини бошқа мамлакатга олиб чиқиб, унинг бозорларида товарларни импорт қилувчи мамлакат миллий иқтисодига зарар етказадиган нархларда тарқатиш, бу зарар ички бозорда (импортчи) мамлакатнинг ўзида ишлаб чиқарилган айнан шундай товарларнинг савдосини мураккаблаштиришга олиб келади. (муал. – Қ.Абдурасулова) Батафсил »

ДЕМОКРАТИЯ (юнонча demos – халқ ва kratos – ҳокимият) – замонавий тушунишда халқ ҳокимияти, фуқароларнинг эркинлиги ва тенглиги, инсон ҳуқуқларининг бегоналаштирилмаслиги (дахлсизлиги) принципларига асосланган давлат тузилиши шакли. Д. давлат сиёсий тузилиши давлат пайдо бўлган вақтда (қадимги Афина) юзага келган. Замонавий жамиятда Д. озчилик ҳуқуқлари ҳимоя қилинган ҳолда кўпчилик ҳокимиятини, асосий давлат органларининг сайланишини амалга оширилишини, фуқаролар ҳуқуқ ва эркинликларининг мавжудлигини, уларнинг тенг ҳуқуқлилигини, қонун устуворлигини, конституционализмни, ҳокимиятларнинг тақсимланишини англатади. Бевосита Д.да асосий қарор, референдум, йиғинларда ва ш.к. барча аҳоли томонидан ... Батафсил »

  ДЕЛИКТ МАЖБУРИЯТЛАР – зарар етказишдан келиб чиқадиган мажбуриятлар. Айрим адабиётларда шартномадан ташқари мажбуриятларга ҳам қўлланилади. Fайриқонуний ҳаракатлар туфайли зарар етказишдан келиб чиққан мажбурият деликт мажбурият (жавобгарлик) дейилади. Деликт сўзи лотинча бўлиб, “ҳуқуққа хилоф ҳаракат” деган маънони англатади. Д.м. фуқароларнинг ҳаёти ва соғлиғига етказилган зарарларнинг ўрнини қоплаш натижасида, нуқсонли товарлар (ишлар, хизматлар) оқибатида етказилган зарарлар ўрнини қоплаш, шунингдек, маънавий зарар етказганлик натижасида улар ўрнини қоплаш учун белгиланадиган мажбуриятлардан келиб чиқади. (муал. – И.Зокиров) Батафсил »

  ДЕКРЕТ–ҚОНУНЛАР – Италия, Испания ва айрим бошқа мамлакатларда ҳукумат “алоҳида зарур ва шошилинч ҳолатларда” масъулиятни ўз зиммасига олиб қабул қиладиган ва қонун кучига эга бўладиган муваққат ҳужжатлар номи. Д.–қ. қабул қилинган ҳолда ҳукумат уни тасдиқлаш учун зудлик б-н парламентга тақдим этиши керак. Ҳукумат чиқарган Д.–қ.лар агар парламент уни белгиланган вақтда тасдиқламаса чиқарилган вақтдан бошлаб ўз кучини йўқотади (Италияда улар эълон қилингандан сўнг 60 кун мобайнида). Корея Республикаси, Словакия ва б. қатор мамлакатларда президент Д.–қ.ларни ўша шартларда чиқариши мумкин. (муал. ... Батафсил »

      ДЕКРЕТ (лотинча decretum–фармон, қарор) – одатда қонун кучига эга бўлган ҳуқуқий ҳужжат. Қадимги Римда сенат, кейинчалик эса император ҳужжатлари д. деб аталган. Буюк француз инқилоби (1789–1793)дан кейин Конвент ва б. қонунчилик органларининг, шунингдек, Франция императори, Париж коммунаси, Франция ҳукумати ҳужжатлари д. деб номланган. Д.лар Европанинг бошқа мамлакатларида ҳам маълум бўлган, чунончи, уларни Италия қироли, Германияда Веймар Республикаси президенти ва ҳ.к. эълон қилган. Мас., 1917 й.да Россияда Ер ва Тинчлик ҳақида Д.лар қабул қилинган. Собиқ СССРда 1936 й.гача ... Батафсил »

 ДЕКЛАРАЦИЯ – конституциявий ҳуқуқда айрим сиёсий–юридик ҳужжатлар номи, мақсади унга тантаналик тусини касб этиш, уларни мувофиқ келувчи давлат учун алоҳида муҳим аҳамиятга эгалигини таъкидлаш. ЎзРда 1990 й. 20 июнда Мустақиллик Декларацияси қабул қилинган. (муал. – Л.Хван) Батафсил »

  ДЕКЛАРАНТ – декларация тақдим этувчи жисмоний шахслар. Амалдаги қонунларга мувофиқ декларацияни қуйидаги шахслар топшириши керак: асосий бўлмаган иш жойидан (ЎзРдаги, шунингдек, унинг ҳудудидан ташқаридаги манбалардан) даромад олган жисмоний шахслар; чет эллик жисмоний шахслар – резидентлар; тадбиркорлик фаолияти б-н шуғулланувчи жисмоний шахслар – резидентлар. (муал. – Қ.Абдурасулова) Батафсил »

    ДЕЗЕРТИРЛИК – ҳарбий хизматдан бутунлай бўйин товлаш мақсадида ҳарбий қисм ёки хизмат жойини ўзбошимчалик б-н ташлаб кетиш, шунингдек, шу мақсадда хизмат жойига етиб келмасликда намоён бўлади. Муддатли хизматни ўтаб турган оддий ва сержант (старшина) таркибидаги ҳарбий хизматчилар, офицер таркибидаги прапоршчиклар, мичманлар ёки ҳарбий хизматни контракт бўйича ўтаётган ҳарбий хизматчилар, мудофаа вазирлигининг ҳарбий–қурилиш отрядлари (қисмлари)даги ҳарбий қурувчилар томонидан ҳарбий хизматни ташлаб кетиш д. деб ҳисобланади. Ҳарбий хизматчининг қисм ёки хизмат жойини ташлаб кетгандан ёки хизмат жойида ҳозир бўлмагандан кейинги ... Батафсил »

ДЕЗАДАПТАЦИЯ – кўпгина потенциал ва реал ҳуқуқбузарлар, хусусан, рецидивистлар ва дайдиларга хос бўлган ижтимоий шароитларга мослашувнинг заифлашуви ёки бутунлай йўқолиши. (муал. – Ш.Билолхўжаева) Батафсил »

ДЕГУМИФИКАЦИЯ – 1. Тупроқ таркибидаги органик м.(гумус)нинг жадал суръатларда парчаланиш (минераллашуви) жараёни натижасида ўсимликларга озуқа бўла олмайдиган минерал бирикмаларнинг ҳосил бўлиши. Бунинг оқибатида тупроқ таркиби ва тузилиши ҳамда унинг агрономик кўрсаткичлари (намланиши, сув ўтказувчанлиги, иссиқлик ушлаб туриши ва шунга ўхшаш физик, кимёвий ва биологик хусусиятлари) салбий ўзгаради. Республикамиздаги суғориладиган ерларнинг 40 фоиздан ортиқ майдони гумус б-н паст ва жуда паст даражада таъминланган. Кейинги 25–30 й. давомида гумус миқдори энг кўп тарқалган бўз тупроқларда 1/3 қисмга камайган. Бунинг олдини олиш учун ... Батафсил »