Xushnudbek.uz

ДИСПОЗИЦИЯ (лотинча dispositio–жойлашув) – ҳуқуқ нормасининг таркибий қисми бўлиб, унда гипотезада кўрсатилган ҳолатлар мавжуд бўлганида ҳуқуқ субъектлари риоя этишлари лозим бўлган хатти-ҳаракат қоидаси (ҳуқуқ ва мажбуриятлари) ифодаланган бўлади. Д.нинг қуйидаги турлари мавжуд: императив (аниқ кўрсатилган, буйруқ берувчи); нисбий белгиланган; бланкет (ҳавола этувчи); тавсифловчи (тўлиқ баён этилган) ва б. Д. Жиноят ҳуқуқида махсус қисм нормалари – ижтимоий хавфли қилмиш белгиларининг ифодаланувчи қисми. Д.да алоҳида жиноятлар ва шу жиноятларнинг таърифи берилади. Жиноят ҳуқуқий нормаларда д.нинг қуйидаги тўрт тури: оддий, тасвирлов, бланкет ва ... Батафсил »

ДИСКРИМИНАЦИЯ (чеклаш, камситиш) – одатда давлатнинг, юридик ёки жисмоний шахсларнинг ҳуқуқлари бошқа давлатлар, юридик ёки жисмоний шахсларга нисбатан камситилишини англатадиган умумҳуқуқий атама. Демократик давлатларнинг ички қонунларида ҳамда халқаро ҳуқуқда д.нинг барча шакллари тақиқланади. (муал. – Н.Жавлиев) Батафсил »

ДИСКРЕЦИОН ҲОКИМИЯТ (французча discretionnaire – шахсий ихтиёрга боғлиқ) – орган ёки мансабдор шахсга қонун доирасида ўз ихтиёрича фаолият кўрсатиш ваколатини бериш. Мас., парламентар республика давлат бошлиғи одатий шарт-шароитларда бош вазир ёки тегишли вазир имзосисиз норматив ҳужжатлар чиқариш ҳуқуқига эга эмас, фавқулодда ҳолатларда эса у бундай ҳужжатларни д.ҳ. иштирокисиз чиқариши мумкин. Д.ҳ.дан айниқса маъмурий органлар ва судлар тез–тез фойдаланиб туради, бу амалиётда шахснинг дахлсизлиги, судда айби аниқланмагунча айбдор ҳисобланмаслик каби демократик принципларни инкор қилишни англатади, белгиланган тартибнинг бузилишига олиб келади. (муал. ... Батафсил »

ДИСКОНТИНУИТЕТ (инглизча discontinuity – узвийликнинг йўқлиги) – парламент ишининг қоидаси, унга кўра мазкур сессия вақтида парламентга киритилган барча қонун лойиҳалари у тугагунга қадар тасдиқланиши керак, қонун лойиҳаси муҳокамасини ва овоз беришни навбатдаги сессияга ўтказишга йўл қўйилмайди. Д. парламентнинг ҳар бир сессияси унинг фаолиятининг ташкилий якунланган қисми деб ҳисобланадиган мамлакатларда (мас., Буюк Британия, АҚШ) қўлланилади. Бошқа мамлакатларда Д. қўлланилмай, парламент узлуксиз ишлайди деб ҳисобланади. Д.дан ҳукмрон партиялар мухолифлар депутатларини қонунчилик ташаббусида деярли маҳрум қилиш мақсадида фойдаланади, чунки палаталар регламентида бундай вақтда ... Батафсил »

ДИНИЙ ТАШКИЛОТ ВА УЮШМАЛАР – ижтимоий жараённинг мустақил субъектлари сифатида фаолият кўрсатувчи черковлар, жамоалар, миссиялар, ўқув муассасалари ва б. диний ташкилотлар. Конс. қоидаларига биноан тузилади. Д. т. ва у.нинг ҳуқуқлари виждон эркинлигини таъкидловчи Конс.нинг 31-м., ЎзР фуқароларининг жамоат ташкилотлари ва уюшмалар ташкил қилиш ҳуқуқига кафолат берувчи 34, 56, 58-м.лари, айниқса, диний ташкилотларни давлатдан ажратиш принциплари, қонун олдида тенглиги ва уларнинг фаолиятига аралашмасликни ўз ичига олган 61-м. томонидан муҳофаза қилинади. Шу б-н бирга, 57-м.да, диний низоларни тарғиб қилувчи диний ташкилотлар ҳамда ... Батафсил »

ДИНАМИТ – нитробирикмалар аралаштирилиб пластик ҳолга келтирилган суюқ нитроэфир таркибли, иккиламчи ва бризантли портловчи м. Динамитнинг асосий таркиби нитроглицерин бўлиб, унга қотиш температурасини камайтириш мақсадида нитрогликол ва нитродигликол қўшилади. Динамит таркибига кўра динамит ва желадинамитларга, таркибидаги нитроглицериннинг миқдорига қараб эса юқори ёки қуйи фоизли динамит турларига бўлинади. (муал. – Р.Алимова) Батафсил »

ДИНАМИК ИЗЛАР, ЮЗАКИ ИЗЛАР, ЛОКАЛ ИЗЛАР, ПЕРИФЕРИК ИЗЛАР, СТАТИК ИЗЛАР – изларнинг ҳосил бўлиш механизми ўзига хос хусусиятларга эга. Из қолдирувчи объектлар ҳар қандай хусусиятга эга бўлган бўлса, у фақат ўзига хос индивидуаллиги ва хусусий белгилари асосида идентификация қилинади. Ана шу хусусий белгиларни бир объект иккинчи объект б-н ўзаро контакда бўлган вақтда қолдиради, натижада из ҳосил бўлади. Ушбу излар қуйидагича кўринишга эгадир. 1. Келиб чиқиш манбаига кўра: ботиқ излар; юзаки излар. 2. Ҳосил бўлиш механизмига кўра: статик излар; динамик излар. ... Батафсил »

ДИН ЭРКИНЛИГИ – инсоннинг асосий шахсий эркинликларидан бири. Якка тартибда ёки бошқалар б-н биргаликда ҳар қандай динга эътиқод қилиш, эркин танлаш, диний эътиқодга эга бўлиш ва тарқатиш, унга мувофиқ ҳаракат қилиш ҳуқуқини ўз ичига олади. Д.э. ҳатто давлат (расмий) дини тартиботи мавжуд бўлган давлатлар конституцияларида ҳам тан олинади. (муал. – О.Муҳаммаджонов) Батафсил »

ДИЛЕРЛИК ФАОЛИЯТИ – қимматли қоғозлар бозоридаги касбий фаолият турларидан бири. Д.ф деб муайян қимматли қоғозларни уларнинг харид нархи ёки сотиш нархини оммавий эълон қилиш орқали ўз номидан ва ҳисобидан олди–сотди битимини амалга ошириш тушунилади. Бунда қимматли қоғозларни бундай фаолиятни амалга ошираётган шахс эълон қилган нархларда харид қилиш ва (ёки) сотиш мажбурияти олинади. Қимматли қоғозлар бозорининг Д.ф. амалга ошираётган профессионал иштирокчиси дилер деб аталади. Фақат тижорат ташкилоти бўлган юридик шахсгина дилер бўлиши мумкин. (муал. – Ф.Маъмуров) Батафсил »

ДИЛЕР – 1) қимматли қоғозлар, валюта, қимматбаҳо металлар олди–сотдиси б-н ўз номидан ва ўз ҳисобига шуғулланадиган Фонд биржаси нинг аъзоси (алоҳида шахс ёки фирма) ёхуд банк. Қимматли қоғозлар бозорининг дилерлик фаолияти б-н шуғулланадиган профессионал иштирокчиси. Фақат тижорат ташкилоти бўлган юридик шахсгина Д. бўлиши мумкин; 2) улгуржи (кўтарасига) олган маҳсулотини чаканалаб сотаётган тадбиркор. (муал. – Ф.Маъмуров) Батафсил »