“В” ҳарфи

ВАҚТ НОРМАСИ - маълум меҳнат операциясини ёки маҳсулот бирлигини тайёрлаш учун сарфланган вақт (минут, соат, кун) ходим меҳнатини ўлчаш воситаси…

ВАҚТИНЧА МЕҲНАТГА ҚОБИЛИЯТСИЗЛИК – ходимнинг касаллиги, бемор оила аъзосини парваришлаши ва б. назарда тутилган вазифаларни бажариш имкониятидан вақтинча маҳрум бўлиб…

ВАҚТИНЧА МЕҲНАТГА ҚОБИЛИЯТСИЗЛИК НАФАҚАСИ– давлат тиббий–даволаш, тиббий профилактика муассасалари томонидан вақтинча меҳнатга қобилиятсиз деб топилган ва вақтинча қобилиятсизлик варақаси берилган…

ВАҚТИНЧА САҚЛАШ – олиб кирилган товарлар ва транспорт воситалари божхона органига тақдим этилган пайтдан бошлаб чиқаришга рухсат берилгунга қадар танланган…

ВАҚТИНЧА ЎРИНБОСАРЛИК - қ.: вазифани ўташ.

ВАФОТ ЭТГАН ДЕБ ЭЪЛОН ҚИЛИНГАН ФУҚАРО ҚАЙТИБ КЕЛИШИНИНГ ОҚИБАТЛАРИ – вафот этган деб эълон қилинган фуқаро келиб қолган ёки унинг…

  ВАКИЛ - 1) Жисмоний ёки юридик шахсларнинг ҳуқуқ ва манфаатларини давлат органларида ҳимоя этувчи шахс, шунингдек, шахснинг номидан фаолият…

ВАКИЛЛАР ПАЛАТАСИ – Австралия, Бельгия, Колумбия, АҚШ, Филиппин, Ямайка, Япония ва айрим бошқа мамлакатларда парламент қуйи палатасининг номи. Мальта, Янги…

ВАКИЛЛИК – бир шахснинг бошқа шахс номидан юридик ҳаракатларни бошқалар б-н ўзаро муносабатларда, шу жумладан, судда амалга ошириши. В. тузган…

ВАКИЛЛИК НОРМАСИ – конституциявий ҳуқуқда бир депутат ифодалайдиган аҳоли ёки сайловчилар сони. Умумий қоидага кўра В.н. битта вакиллик органи (ёки…

ВАКИЛЛИК НОРМАСИ – конституциявий ҳуқуқда бир депутат ифодалайдиган аҳоли ёки сайловчилар сони. Умумий қоидага кўра В.н. битта вакиллик органи (ёки…

ВАКИЛЛИК ҲОКИМИЯТИ – халқ ёки унинг муайян қисми томонидан бирор коллегиал муассаса (парламент, муниципал кенгаш)га, қатъий белгиланган муддатга сайланган вакилларнинг…

ВАКОЛАТ – вакилнинг В. берувчига фуқаролик ҳуқуқ мажбуриятлар вужудга келтириши, ўзгартириши ва бекор қилиши учун асос. В. ишончнома, қонун, суд…

ВАКОЛАТ БЕРУВЧИ– ўз ҳуқуқ ва манфаатларини суд, ҳуқуқни муҳофаза этувчи идоралар ва б. давлат органларида ҳимоя қилиш ёки талаб этиш…

ВАКОЛАТХОНА – юридик шахснинг у турган ердан ташқарида жойлашган, юридик шахс манфаатларини ифодалайдиган ва уларни ҳимоя қиладиган алоҳида бўлинмаси. (муал.…

ВАКОЛАТСИЗ ВАКИЛЛИК – вакил қилинмаган шахс томонидан бошқа шахс номидан тузилган ёки ваколатлардан ташқари чиқиб тузилган битим ваколат берган шахс…

ВАЛЮТА – муайян мамлакатнинг маълум оғирликдаги олтин ёки кумушга нисбатан қўлланиладиган пул бирлиги. Ҳозирда нархни белгилаш учун олтин ёки кумуш…

ВАЛЮТА БОЙЛИКЛАРИ – чет эл валютаси, чет эл валютасидаги қимматли қоғозлар, чет эл валютасидаги тўлов ҳужжатлари ва соф қуйма олтин…

ВАЛЮТА ДЕМПИНГИ – миллий валюта курсининг мамлакат ичида камайган харид қобилиятига қараганда кўпроқ пасайиши оқибатида юзага келадиган демпинг. (муал. -…

ВАЛЮТА ҚИММАТЛИКЛАРИ – чет эл валютаси, қимматли қоғозлар – чет эл валютасидаги фонд бойликлари (акциялар, облигациялар ва б.), чет эл…

ВАЛЮТА ҚИММАТЛИКЛАРИНИ ҚОНУНГА ХИЛОФ РАВИШДА ОЛИШ ЁКИ ЎТКАЗИШ – МЖК нинг 170-м.да валюта бойликларини қонунга хилоф равишда олиш ёки ўтказиш,…

ВАЛЮТА ҲИСОБИ – банкнинг актив ва пассив баланс ҳисоби. У чет эл валютасидаги қолдиқлар, тушумлар ҳамда тўловлар, шунингдек, олинган ва…

ВАЛЮТА НАЗОРАТИ – валюта операцияларини амалга оширишда валюта қонунчилигига риоя этилишини таъминлашга қаратилган ташкилий–ҳуқуқий чора-тадбирлар тизими. В.н.нинг асосий йўналишлари қуйидагиларни…

ВАЛЮТА ОПЕРАЦИЯЛАРИ – валюта бойликларига нисбатан бўлган эгалик ҳуқуқининг ўтиши б-н боғлиқ операциялар, шу жумладан, ташқи иқтисодий фаолиятни амалга оширишда…

ВАЛЮТА ПАРИТЕТИ – давлат қонуни ва ҳукуматлараро келишув асосида валюта қийматларининг курси. Белгиланган тартибда ўрнатилган икки валюта ўртасидаги муносабат ёки…

ВАНДАЛИЗМ – ижтимоий хавфсизликка қарши қаратилган жиноят, бинолар, иншоотлар ёки бошқа қурилмаларни ишдан чиқариш, жамоа жойларида ёхуд жамоа транспортига зарар…

ВАСИЙ ТАЙИНЛАШ – васийлик ота-онаси вафот этганлиги, ота-оналик ҳуқуқидан маҳрум этилганлиги, ота-онасининг оғир касаллиги ёки бошқа сабабларга кўра ота-она қарамоғидан…

ВАСИЙ ВА ҲОМИЙНИ ЎЗ МАЖБУРИЯТИНИ БАЖАРИШДАН ЧЕТЛАТИШ - васий ёки ҳомий ўз зиммасига қонун б-н юклатилган мажбуриятларини лозим даражада бажармаганида…

ВАСИЙ ВА ҲОМИЙНИНГ ХАТТИ-ҲАРАКАТЛАРИ УСТИДАН ШИКОЯТ ҚИЛИШ – васий ва ҳомийнинг хатти-ҳаракатлари устидан васийлик ёки ҳомийликдаги шахснинг ўзи, давлат муассасалари,…

ВАСИЙ ЁКИ ҲОМИЙ ЕТКАЗГАН МУЛКИЙ ЗАРАРНИ ТЎЛАШ – васийлик ва ҳомийлик органлари васий ёки ҳомийдан ўз зиммасига юклатилган мажбуриятларни инсофсизлик…

ВАСИЙЛИК – 14 ёшга тўлмаган болаларга ва суд томонидан муомалага лаёқатсиз деб топилган шахсларга нисбатан қуйидаги ҳолларда: ота-онаси вафот этган,…

ВАСИЙЛИК ВА ҲОМИЙЛИК БЕЛГИЛАНАДИГАН ШАХСЛАР – боланинг ота-оналик ҳуқуқидан маҳрум қилинмаган ота-онаси бўлиб, васийлик ва ҳомийлик органлари унинг ота-она тарбиясида…

ВАСИЙЛИК ВА ҲОМИЙЛИКНИ БЕЛГИЛОВЧИ ОРГАНЛАР – васийлик ва ҳомийлик вазифаларини амалга ошириш ўн саккиз ёшга тўлмаган шахсларга нисбатан – халқ…

ВАСИЙЛИК ЁКИ ҲОМИЙЛИКДАГИ ШАХСЛАРНИНГ МОЛ-МУЛКИНИ БОШҚАРИШ – васийлик ёки ҳомийликдаги шахсларнинг мол-мулкини бошқариш мол-мулк жойлашган ерда ўрнатилади. В.ё.ҳ.ш.м.б., уларга тегишли…

ВАСИЙЛИКНИНГ ТУГАШИ – васийлик: васий ёки васийликдаги шахс вафот этганда; вояга етмаганларга нисбатан – улар ўн тўрт ёшга тўлганда ёки…

ВАСИЯТ МАЖБУРИЯТИ – васият қилувчи васият бўйича меросхўрнинг зиммасига бир ёки бир неча шахс фойдасига бирон–бир мажбуриятни мерос ҳисобидан бажаришни…

ВАСИЯТДАН ВОЗ КЕЧИШ – васият мажбурияти юзасидан ҳуқуқ олувчи васият мажбуриятидан воз кечишга ҳақли. Қисман в.в.к.га, шартлар қўйиб ёки бошқа…

ВАСИЯТГА АСОСАН МЕРОС ОЛИШ – меросхўр ўзига тегиши лозим бўлган меросни ёки унинг бир қисмини олиш ҳуқуқига эга. Меросдан воз…

ВАСИЯТНОМА – фуқаронинг унга тегишли бўлган мол-мулкни, мулкка бўлган ҳуқуқ ва мажбуриятларни ўзи вафот этгандан сўнг тасарруф этиш бўйича хоҳиш-иродасини…

ВАСИЯТНОМАНИ ИЖРО ЭТУВЧИ – васият қилувчи в.и.этишни меросхўр ҳисобланмайдиган шахсга топшириши мумкин. Бу шахснинг в.и.э.га розилиги унинг қўли б-н васиятномага…

ВАЗИФАНИ ЎТАШ – вақтинча йўқ ходимнинг (касаллиги, хизмат сафаридаги, малака ошириш учун юборилган ва б.) хизмат вазифаларини бошқа ходим зиммасига…

  ВАЗИР - (арабча. – юк кўтарувчи) – ҳукумат аъзоси ҳамда маълум бир вазирликни бошқарувчи юқори мансабдор шахс. Ўрта ва…

ВАЗИРЛАР МАҲКАМАСИ – “Ўзбекистон Республикаcи Вазирлар Маҳкамаси тўғрисида”ги Қонунга биноан, иқтисодиётнинг, ижтимоий ва маънавий соҳанинг самарали фаолиятига раҳбарликни, ЎзР Конс.…

ВАЗИРЛАР МАҲКАМАСИНИНГ ҚАРОРЛАРИ – ЎзР бутун ҳудудида барча органлар, корхоналар, муассасалар, ташкилотлар, мансабдор шахслар ва фуқаролар томонидан бажарилиши мажбурий бўлган…

ВАЗИРЛАР МАҲКАМАСИНИНГ ФАРМОЙИШЛАРИ – Вазирлар Маҳкамасининг тезкор ва б. жорий масалалар бўйича чиқарган ҳужжатлари . Ўзбекистон Республикасининг Президенти ЎзР Конс.нинг…

ВАЗИРЛИК – кўпчилик давлатларда давлатнинг марказий идора органи, социал–маданий қурилиш ва маъмурий–сиёсий фаолиятнинг айрим тармоқларини бошқаради. В.лар тузиш, мавжудларини тугатиш,…

ВЕКСЕЛЬ – вексель берувчининг ёхуд В.да кўрсатилган бошқа тўловчининг В.да назарда тутилган муддат келганда В. эгасига муайян суммани тўлаш юзасидан…

ВЕКСЕЛЬ БЎЙИЧА ДОМИЦИЛЬ – вексель эгасининг турар жойидан бошқа ерда жойлашган тўлов жойи кўрсатилган вексель бўйича тўлов жойи. (муал. -…

ВЕКСЕЛЬ ЭГАСИ – векселда кўрсатилган пулни олиш ҳуқуқига эга бўлган шахс. Векселда кўрсатилган пул олувчи шахс биринчи эгаси ҳисобланади. В.э.…

ВЕКСЕЛЬ ҲИСОБИ – банк ёки ихтисослаштирилган кредит муассасаларининг векселларини муддати ўтмасдан сотиб олиш. (муал. - И.Зокиров)

ВЕКСЕЛЬ САНА – тўлов муддати у берилганидан кейин муайян вақт ўтгач келадиган вексель. (муал. - А.Ли)

ВЕКСЕЛЛАР ДОМИЦИЛАЦИЯСИ – векселда унинг бошқа шахс томонидан тўланиши ҳақида ёзиб қўйилиши. (муал. - Қ.Абдурасулова)

ВЕКСЕЛЛАРНИ ДИСКОНТИРЛАШ – векселларии ҳисобга олиш, яьни банкнинг векселларни уларни эгаларидан муддати ўтмасдан туриб сотиб олиши. (муал. - И.Зокиров)

ВЕКСЕЛЛАРНИ ЎТКАЗИШ – векселда кўрсатилган шахсга белгиланган миқдордаги маблағни ўтказиш. (муал. - И.Зокиров)

ВЕРДИКТ (лотинча vеrе diktum – ҳақ гап айтиш) – айрим хорижий мамлакатларда қасамёд этган маслаҳатчилар (присяжнийлар)нинг судланувчи айбдор ёки айбдор…

ВЕСТМИНСТЕР МОДЕЛИ – конс. ҳуқуқ фанида бошқарувни парламент тизимининг кенг тарқалган номларидан бири (қ. Парламентаризм). Атама Англия парламенти қароргоҳининг номи…

ВЕТО (лотинча veto – ман этаман) - 1) кенг маънода ваколатли шахс ёки орган томонидан у ёки бу қарорга нисбатан…

ВИЧ–ИНФЕКЦИЯЛАРИНИ ЮҚТИРИШ – ўзида таносил касаллиги борлигини билатуриб бошқа шахсга юқтириш. Таносил касалликлари – бу одатда жинсий йўл б-н юқтириладиган…

ВИКТИМИЗАЦИЯ – шахснинг жиноят қурбонига айланиш жараёни, шунингдек, ушбу жараённинг ягона ва оммавий тартибдаги натижаси. (муал. - Қ.Абдурасулова)

ВИКТИМЛИК – инсоннинг айрим сифатлари (диний, жисмоний ва касбий) туфайли муайян объектив шарт-шароитларда жиноий тажовузнинг қурбони бўлиш хусусияти. Шахсий в.…

ВИКТИМОЛОГИК ПРОФИЛАКТИКА – виктомоген факторларнинг вужудга келишига йўл қўймаслик, уларни бартараф қилиш ёки нейтраллаштириш чораларини қўллаш, жиноятнинг потенциал қурбонларини аниқлаш…

ВИКТИМОЛОГИЯ (лотинча victima – қурбон ва грекча logos – таълимот) – криминологиянинг жиноят қурбонининг хусусиятлари ва хулқ-атворини, унинг жиноят содир…

ВИЛОЯТ – ЎзР маъмурий–ҳудудий тузилишининг асосий бўлаги. Ўзбекистонда 12 та вилоят мавжуд. Булар: Андижон, Бухоро, Жиззах, Навоий, Наманган, Самарқанд, Сирдарё,…

ВИНДИКАЦИОН ДАЪВО – мулкдор ўз мол-мулкини бошқа шахснинг қонунсиз эгалигидан талаб қилиб олишга бўлган ҳуқуқи. Қонунсиз эгалик инсофли ёки инсофсиз…

ВИТАСФЕРА (лотинча vita – ҳаёт ва юнонча sphaire – шар) – биосферанинг ўз ичига ҳозирги яшаётган организмлар ва уларнинг биоген…

ВИЦЕ-ПРЕЗИДЕНТ – бошқарувнинг республика шакли ўрнатилган айрим мамлакатларда (АҚШ, Бразилия, Ҳиндистон, Қозоғистон ва б.) президентнинг доимий ўринбосари. Вице–президент қоидага кўра…

ВИЗА (французча - кўздан кечирилган) - турли давлат фуқароларининг бошқа бирон-бир давлатга кириши, ундан чиқиши, қисқа муддат яшаши ёки давлат…

ВОРИС – васиятнома ва қонун бўйича ворисликдан вужудга келадиган, мерос очилган пайтда ҳаёт бўлган фуқаролар, шунингдек, мерос қолдирувчининг ҳаётлик пайтида…

ВОРИСДАН КЕЙИНГИ ВОРИСЛАРНИ ТАЙИНЛАШ - васият қилувчи васиятномада кўрсатилган меросхўр мерос очилгунга қадар вафот этиши, меросни қабул қилмаслиги ёхуд ундан…

ВОРИСЛИК – мулк ҳуқуқини вужудга келтирувчи усуллардан бири. Мулкдор мол-мулкининг юридик тақдирини белгилашга фақат ўзи ҳақлидир. Чунки мулкдор мулк ҳуқуқининг…

ВОРИСЛИК НАВБАТЛАРИ - қонун бўйича ворисликнинг бешта навбати мавжуд. Унда фарзандликка олинган шахс ва унинг авлодлари, бир тарафдан, фарзандликка олувчи…

ВОРИСЛИК ҲУҚУҚИ – ЎзР Конс.нинг 36-м.га кўра, мерос ҳуқуқи қонун б-н кафолатланади. В.ҳ. ворислик асосида вужудга келиб, унда мерос қолдирувчи…

ВОСИТАЧИ – воситачилик шартномасининг бир тарафи. У шартноманинг иккинчи тарафи ҳисобланган комитентнинг топшириғи бўйича, ўз номидан, комитент ҳисобидан битим тузишни…

ВОСИТАЧИЛИК – халқаро муносабатларда вужудга келган ўзаро тортишувларни ҳал қилишнинг усулларидан бири. (муал. - В.Эргашев)

ВОСИТАЧИЛИК ҲАҚИ – мижознинг воситачига унинг топшириғи бўйича амалга оширилган операцияси ва кўрсатилган хизмати учун илгаридан келишув бўйича тўланадиган ҳақ.…

ВОСИТАЧИЛИК НАРХИ – воситачилик савдоси орқали сотилган маҳсулотлар нархи. (муал. - И.Зокиров)

ВОСИТАЧИЛИК ШАРТНОМАСИ – бир тараф (воситачи) иккинчи тарафнинг (комитент) топшириғи бўйича ва унинг ҳисобидан бир ёки бир неча битимни ҳақ…

ВОТУМ (лотинча votum – хоҳиш, ирода) – сайлов ёки вакиллик муассасасида кўпчилик овоз б-н ифодаланган ёки қабул қилинган фикр ёки…

ВОЯГА ЕТГАНЛИК ЁШИ – қонунда белгиланган ёш бўлиб, фуқаро шу ёшга етгач тўлалигича ҳуқуқий лаёқатли деб саналади. ЎзРда 18 ёш…

ВОЯГА ЕТМАГАН ОТА-ОНАНИНГ ҲУҚУҚЛАРИ – вояга етмаган ота-она ўз боласи б-н бирга яшаш ва унинг тарбиясида иштирок этиш ҳуқуқига эга.…

ВОЯГА ЕТМАГАН ШАХСЛАРНИ ФОҲИШАЛИККА ЖАЛБ ҚИЛИШ – вояга етмаган шахсни ғайрижтимоий хатти-ҳаракатларга жалб қилишнинг бир шакли. Аёл жинсидаги шахсни вояга…

ВОЯГА ЕТМАГАН ШАХСНИ ҒАЙРИИЖТИМОИЙ ХАТТИ-ҲАРАКАТЛАРГА ЖАЛБ ЭТИШ – вояга етмаган шахсни тиламчилик қилишга, спиртли ичимликлар истеъмол қилишга, гиёҳвандлик ёки психотроп…

ВОЯГА ЕТМАГАН ЁКИ МЕҲНАТГА ЛАЁҚАТСИЗ ШАХСЛАРНИ МОДДИЙ ТАЪМИНЛАШДАН БЎЙИН ТОВЛАШ – оилага, ёшларга ва ахлоққа қарши жиноят тури. Уларни моддий…

ВОЯГА ЕТМАГАНЛАР – ЎзРнинг амалдаги қонунчилигига кўра, 18 ёшга етмаган фуқаролар. В.е.ни тарбиялаш вазифаси – давлат бурчи, фуқароларнинг конс. мажбурияти…

ВОЯГА ЕТМАГАНЛАР БИЛАН ИШЛАШ КОМИССИЯСИ – 1) вояга етмаганларнинг назоратсизлиги ва ҳуқуқбузарлиги олдини олишни амалга оширувчи органлар ва муассаса (ташкилот)ларнинг…

ВОЯГА ЕТМАГАНЛАР ЖИНОЯТЧИЛИГИНИНГ КРИМИНОЛОГИК ТАВСИФИ – 13 ёшдан 18 ёшга қадар бўлган шахслар томонидан содир этилган жиноятларнинг сабаблари ва уларнинг…

ВОЯГА ЕТМАГАНЛАРНИНГ ЖАВОБГАРЛИГИ – 18 ёшга тўлмасдан жиноят содир қилган шахсларнинг жавобгарлиги. ЖКда вояга етмаганлар содир этадиган жиноятларнинг ўзига хос…

ВОЗ КЕЧИШ ҲАҚИ – шартномавий муносабатларда тарафларнинг келишувига мувофиқ мажбуриятни бажариш ўрнига воз кечиш ҳақи тўлаш б-н бекор бўлиши. В.к.ҳ.…